-
1 вакытыннан алда
до вре́мени, пре́жде вре́мени, ра́ньше вре́мени, преждевре́менно -
2 вакыт
сущ.1) вре́мя, пора́вакытны туктатырлык бернинди дә көч юк әле дөньяда — в ми́ре нет ещё тако́й си́лы, что́бы останови́ть вре́мя
вакыт бик әкрен үтә — вре́мя идёт (прохо́дит) о́чень ме́дленно
җирле вакыт — ме́стное вре́мя
вакыт табу — найти́ вре́мя
бер атналап вакыт бар — име́ется о́коло неде́ли вре́мени
2) вре́мя, пора́ (дня, го́да)яңгырлы вакыт — дождли́вое вре́мя
кичке вакыт — вече́рнее вре́мя, вече́рняя пора́
теге вакытта — в ту по́ру, в то вре́мя
3) вре́мя, эпо́ха, го́ды (в жизни человечества народа государства и т. п.)сугыш вакыты — го́ды войны́, вре́мя войны́
егет вакыт — го́ды ю́ношества, вре́мя ю́ношества
Пётр I патшалык иткән вакыт — пери́од ца́рствования Петра́ I
4) вре́мя, срокэш вакыты — рабо́чее вре́мя
өч көн вакыт бирделәр — да́ли три дня сро́ка
вакытыннан элек — ра́ньше сро́ка
5) вре́мя, миг, моме́нтбер вакытны — в одно́ вре́мя
җайлы вакыт көтү — ждать удо́бное вре́мя (миг)
ниндидер бер вакытта — в како́й-то моме́нт
6) в знач. сказ. вре́мя, пора́, (подходя́щий) моме́нттаралырга вакыт — пора́ расходи́ться
укырга тотынырга вакыт — пора́ начина́ть учи́ться
•- вакыт бирү
- вакыт бүлү
- вакыт килер
- вакыт җитәр
- вакыт оту
- вакыт уздыру
- вакыт үтү белән
- вакыт хисабы
- вакыты белән
- вакыты җиткәнче
- вакыты килгәндә
- вакыты чыккан
- вакыты үткән
- вакытыннан алда -
3 әүвәл
I 1. нареч.1)а) ра́ньше, пре́жде, в пре́жнее вре́мясм. тж. әүвәлтениң әүвәл — пре́жде всего́, ра́ньше всего́, пе́рвым де́лом, пе́рвым до́лгом
б) в сочет. со словами, передающими понятие времени тому́ наза́дбер ел әүвәл — год тому́ наза́д
моннан бер көн әүвәл — за день до э́того
2) снача́ла, сперва́әүвәл төшен, аннан сөйлә — снача́ла поду́май, пото́м говори́
2. сущ.әүвәл күреш, аннан сораш — (погов.) сперва́ поздоро́вайся, пото́м расспра́шивай
нача́ло, нача́льная ста́дияәүвәл һәм ахыр — нача́ло и коне́ц
II послелогәүвәл шулай итәләр иде — в пре́жнее вре́мя (ра́ньше) де́лалось так
сугыштан әүвәл — до войны́
вакытыннан әүвәл — ра́ньше сро́ка
-
4 тыш
I 1. сущ.1)а) простра́нство и́ли ме́сто вне помеще́ния; двор, у́лица, подво́рьетышта калу — оста́ться на у́лице, снару́жи
тышта кар ява — на у́лице идёт снег
б) мир вне помеще́ниятышта нинди хәбәрләр йөри? — что но́вого в ми́ре (вне помещения, где идёт разговор)?
в) в знач. нареч. тышка нару́жутышка йөгерү — выбега́ть нару́жу
2)а) вне́шность, вне́шняя сторона́; нару́жность, нару́жная сторона́ (противоп. эч)тышына такта кадаклау — об`и́ть снару́жи до́ска́ми
б) вне́шность, нару́жность; вне́шний видшатлыгы тышына чыккан — его́ распира́ет ра́дость
эчендәге тышында — (погов.) что внутри́ (на душе́), то и снару́жи (во вне́шности)
тышыннан белеп булмый — нельзя́ позна́ть по вне́шности
3)а) окре́стность (населённого пункта, района, страны и т. п.)авыл тышында — в окре́стностях дере́вни
шәһәр тышында — в окре́стностях го́рода;
киртә тышында — за преде́лами огра́ды
игътибар тышында — вне внима́ния
тун тышы — верх шу́бы
бишмәт тышына ярый — годи́тся на верх бешме́та (пальто́)
2. прил.; см. тышкыөй тышы — облицо́вка (штукату́рка) до́ма
II послелогтыш як — вне́шняя сторона́
1) кро́ме; окромя́бу саналганнардан тыш — кро́ме перечи́сленного (перечи́сленных)
синең теләгеңнән тыш дөнья да бар бит әле — кро́ме твоего́ жела́ния существу́ет ещё и реа́льный мир
2)а) сверхшуннан тыш — сверх того́
чамадан тыш — сверх ме́ры
б) переводится приставками сверх-, че́рез-, чрез-вакытыннан тыш — сверх вре́мени, сверхуро́чный
гадәттән тыш — чрезвыча́йно; чрезвыча́йный
чиктән тыш — чрезме́рный, чрезме́рно; чересчу́р
3)а) вне, поми́моүз ихтыярымнан тыш — вне своего́ жела́ния (во́ли)
чираттан тыш — вне о́череди
б) переводится приставкой вне-класстан тыш — внекла́ссный
штаттан тыш хәбәрче — внешта́тный корреспонде́нт
-
5 үтәү
перех.1) выполня́ть/вы́полнить, исполня́ть/испо́лнить, соверша́ть/соверши́ть || выполне́ние, исполне́ние, соверше́ние (чего-л.)йомышны үтәргә кирәк — на́до испо́лнить про́сьбу
йөкләмәне вакытыннан алда үтәү — вы́полнить зада́ние досро́чно
2) удовлетворя́ть/удовлетвори́ть || удовлетворе́ниеталәпне үтәү — удовлетвори́ть тре́бование
үтәве мөмкин булмаган — неисполни́мый, невыполни́мый
вәгъдәне үтәү йөзеннән — во исполне́ние обеща́ния
-
6 элегрәк
нареч.; сравн. ст. от элек1) ра́ньше, пора́ньше, чуть (немно́го, не́сколько) ра́ньше (пора́ньше)элегрәк киләсегез калган — ну́жно бы́ло прийти́ чуть пора́ньше
мөмкин кадәр элегрәк — как мо́жно ра́ньше
вакытыннан элегрәк — ра́ньше вре́мени, досро́чно
2) в знач. послелога в сочет. со сл. в исх. п. пе́ред, накану́небәйрәмнән элегрәк — пе́ред пра́здником; накану́не пра́здника
-
7 элек
I нареч.1) снача́ла, сперва́, внача́ле, пре́жде, вперёдэлек уйла, аннан сөйлә — снача́ла (вперёд) поду́май, пото́м говори́
элек эш турында — внача́ле о де́ле
2) ра́ньше, пре́ждеэлек ничек булса, хәзер дә шулай — как бы́ло пре́жде, так и сейча́с
элек заманы шундый булган — ра́ньше вре́мя бы́ло тако́е
син элек игътибарлырак идең — ра́ньше ты был бо́лее внима́тельным
3) разг. пе́рвый, пе́рвымкем элек? — кто пе́рвым (пе́рвый)?
элек килгән урын өчен — погов. кто успе́л, тот и съел (букв. кто пришёл пе́рвым, тот и занима́ет ме́сто)
•II послелог1) в сочет. со сл. обозн. время тому́ наза́д, заөч ел элек — три го́да наза́д
моннан бер ай элек — за ме́сяц до э́того
2) в сочет. со сл. в исх. п. ра́ньше (кого, чего); ра́ньше ( чем) пре́жде ( чем); пе́ред (кем, чем); пока́, довакытыннан элек — ра́ньше вре́мени
эшне башламастан элек — пре́жде чем нача́ть рабо́ту; пока́ не приступи́ли к рабо́те
кеше күрмәстән элек — пре́жде чем уви́дели лю́ди
сугыштан элек — пе́ред войно́й
моннан элек — до э́того
См. также в других словарях:
иртәләй — Вакытыннан элек, иртә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аборт — Яралгының берәр сәбәптән зарарлануы аркасында йөклелекнең вакытыннан элек тукталуы. Бала төшерү, ясалма юл белән йөклелекне туктату … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
инкубацион — с. Йоккан вакытыннан алып беренче билгеләре күренә башлаганга кадәр булган, яшерен барган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
инкубация — 1. Инкубаторда чебеш чыгару 2. Йогышлы авыруның йоккан вакытыннан алып беренче билгеләре күренә башлаганга кадәр булган чор … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иртәләү — 1. Иртән иртүк берәр кая кузгалу 2. Берәр эшне вакытыннан элек эшләү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иртәчел — Иртә торуны гадәт итеп алган. Эшне вакытыннан алда үти торган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
профилактика — 1. Авыруны булдырмау өчен алдан күрелгән чаралар 2. Берәр нәрсәне (машиналарны, аппаратларны һ. б.) вакытыннан элек тузудан, ватылудан саклау чаралары 3. күч. Берәр нәрсәне булдырмау өчен кисәтү чаралары … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
соң — I. рәв. 1. Гадәттәгедән кичегеп, тиешле вакытыннан артка калып эштән соң кайту. Күрсәтелгән вакыт узгач , шуның кадәр кичегеп дигәнне белдерә моны без бер ел соң белдек 2. Диалогта: алайса , шулай булгач дигәнне белдерә соң, карчык, чүпрәк булгач … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ташлау — 1. Нәр. б. берәр җиргә (гадәттә югарыдан) ыргыту. Бик үк сак булмаган хәрәкәт белән күтәреп китереп кую 2. күч. Калдырып китү туган җирне ташлап... 4. Ярдәмсез калдыру, ярдәм итми башлау 5. Гыйшык мәхәббәт мөнәсәбәтләрен өзү 6. Берәр эшне,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тугма — и. 1. Нәсел, токым. Карындагы яралгы туманың нормаль үсеше 2. с. диал. Бертуган тума тәкә – тума ага 3. Теге яки бу урында туып үскән, шуннан чыккан кеше авыл тумасы – йорт тумасы сарык Билгеле бер социаль тирәлектән чыккан, шуннан күчкән кеше… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тума — и. 1. Нәсел, токым. Карындагы яралгы туманың нормаль үсеше 2. с. диал. Бертуган тума тәкә – тума ага 3. Теге яки бу урында туып үскән, шуннан чыккан кеше авыл тумасы – йорт тумасы сарык Билгеле бер социаль тирәлектән чыккан, шуннан күчкән кеше… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
